Gezond gedrag aanleren: hoe je blijvende verandering bereikt in een wereld vol afleiding
Dit artikel legt uit hoe je blijvend gezond gedrag kunnen aanleren in een moderne wereld vol afleiding, vanuit een evolutionair perspectief. Het beschrijft waarom gezond gedrag in de oertijd vanzelf ging, hoe onze huidige omgeving ons tegenwerkt, en biedt vier wetenschappelijk onderbouwde stappen om nieuwe gewoontes succesvol in te slijten. Met tips om weerstand van de omgeving te overwinnen en gewoontes te verankeren, lukt het je om nieuwe gedrag aan te leren dat helpt om energie, gezondheid en veerkracht op te bouwen.
Herken je dit? Je wilt gezonder eten, meer bewegen of eindelijk wat meer tijd voor jezelf maken. Maar telkens komt er iets tussen. Je drukke baan, je gezin, je agenda die uitpuilt. En eerlijk is eerlijk: je omgeving helpt ook niet echt mee. Op je werk eet iedereen brood achter het bureau, in je vriendenkring is ‘nee’ zeggen tegen wijn of taart raar, en thuis vraagt iedereen juist om jouw tijd. Je wilt iets doorbreken, maar hoe? Ontdek hoe je blijvende verandering maakt in een wereld die vol zit met verleidingen en afleidingen.
Hoe hielp onze oertijdomgeving ons om gezond gedrag vanzelf te ontwikkelen?
In de oertijd leefden we als jagers-verzamelaars in kleine groepen. We aten puur en onbewerkt voedsel dat de natuur ons bood, bewogen de hele dag, sliepen met het ritme van de zon. Ons gedrag was afgestemd op overleven en onze omgeving maakte gezond gedrag vanzelfsprekend. Overleven betekende: zoet en vet voedsel eten wanneer het maar kon, omdat voedsel (en dus energie) zomaar schaars kon worden. De McDonald's en Appie bestonden nog niet, dus zoet en vet aten we in de vorm van fruit, honing, noten, vis en vlees. Overleven was ook: voortdurend in beweging zijn, en soms letterlijk rennen en klimmen voor je leven. Er was geen junkfood en geen constante digitale afleiding.
De mismatch met nu
In een paar honderd jaar veranderde onze leefstijl compleet. We werken zittend, brengen 90% van onze tijd binnen door, eten bewerkt voedsel dat overal en altijd beschikbaar is, en worden overspoeld door digitale prikkels. We zijn ver afgedreven van ons natuurlijke gedrag en hebben onszelf ongezond gedrag aangeleerd, gestimuleerd door onze ongezonde omgeving. Ons brein kiest nog steeds voor het besparen van energie, gemak en directe beloning. Vroeger hielp dat overleven, nu brengt het onze gezondheid in gevaar. Dat betekent dat je nu eigenlijk tegen je natuurlijke reflexen in moet gaan.
Waarom is gezond gedrag aanleren zo lastig in onze moderne wereld?
Gezond gedrag aanleren is lastig omdat ons brein nog is afgestemd op overleven in de oertijd: kiezen voor gemak, calorieën en veiligheid. In de moderne wereld worden we continu verleid door overvloedig eten, zittend werk, schermen en prikkels. Dat maakt het moeilijk om gezonde keuzes vol te houden, zelfs als we weten wat goed voor ons is. Denk aan weerstand bieden tegen je reflex om niet te willen sporten (want je bent zo moe) en in plaats daarvan op de bank te kruipen met een pak koekjes (want je hebt behoefte aan zoet). Gezond gedrag aanleren betekent dat je ingaat tegen automatische patronen en de stroom van je omgeving. Je brein kiest liever voor het bekende pad (letterlijk: de neurale snelweg in je hersenen), dan voor een nieuwe route die nog ongemakkelijk aanvoelt. Bovendien speelt je innerlijke overtuiging een sleutelrol. Als je diep vanbinnen denkt “dit lukt me toch niet” of “anderen vinden dit raar”, is de kans groot dat je terugvalt in je oude gedrag.
De sleutel: gedrag veranderen op een manier die bij jou past
Echte verandering begint bij een verschuiving in je mindset: geloven dat het nieuwe gedrag bij jou past en je helpt naar jouw doelen. Dan heeft het de grootste kans van slagen. Daarna is het tijd om je brein te trainen. Dat kan op twee manieren:
1. Cold turkey: in één keer radicaal anders (werkt snel, maar kost veel energie en doorzettingsvermogen).
2. Kleine stapjes: elke dag iets een beetje beter doen (minder heftig, maar met een groot cumulatief effect).
Welke stappen helpen om nieuw gezond gedrag succesvol aan te leren en vol te houden?
Gebaseerd op de inzichten uit gedragswetenschap en mijn eigen praktijkervaring, werkt het veranderen van gedrag, het aanleren van nieuwe gewoontes, het beste als je de volgende vier stappen volgt.
1. Maak nieuw gedrag concreet
Schrijf op wat je precies gaat doen, wanneer en waar.
Voorbeeld: “Na het avondeten ga ik een half uur wandelen” in plaats van “meer bewegen”.
2. Maak het aantrekkelijk
Koppel het nieuwe gedrag aan iets dat je leuk vindt of aan een beloning.
Voorbeeld: pas je favoriete podcast luisteren tijdens je wandeling.
3. Maak het makkelijk
Verwijder verleidingen voor oud gedrag en zet triggers klaar voor je nieuwe gedrag.
Voorbeeld: leg je wandelschoenen klaar en zet de koekjes uit het zicht
4. Maak het lonend
Houd je voortgang bij in een journal of app. Elke keer dat je ziet dat je het volhoudt en welke voortuitgang je boekt, is een beloning voor het brein.
Hoe blijf je gemotiveerd als je omgeving niet meedoet aan je gezonde keuzes?
In onze cultuur is ‘gewoon doen wat iedereen doet’ vaak de norm. Afwijken van de sociale norm voelt ongemakkelijk. Ook dat is evolutionair ingegeven, want 'uit de groep gezet worden' betekende een zekere dood. In je eentje waren je overlevingskansen zeer klein. Dit is in het nu niet meer aan de orde. Als je je over je ongemak heen zet, kan juist jouw andere keuze een inspiratiebron zijn. Blijf gefocust op je eigen doel en leg uit waarom je dit doet. Mensen begrijpen je sneller als ze je beweegredenen kennen. Zoek gelijkgestemden die je steunen, online of offline. Wees een rolmodel: laat zien dat je keuzes werken. Door je motivatie te koppelen aan jouw persoonlijke waarden, houd je vol, ook als anderen niet meedoen.
Wat zijn simpele dagelijkse gewoontes die je gezondheid en energie blijvend verbeteren?
Kleine aanpassingen hebben vaak het grootste effect:
- Loop dagelijks 30 minuten buiten.
- Eet bij elke maaltijd groente of fruit.
- Zet de meldingen op je telefoon uit.
- Ga iedere dag op dezelfde tijd naar bed.
- Plan elke dag een moment voor ontspanning.
Klaar om jouw gedrag je gezondheid te laten ondersteunen?
Gezond gedrag aanleren is geen kwestie van meer wilskracht, maar van slim inspelen op hoe je brein werkt en teruggrijpen naar wat ooit ons natuurlijke gedrag was. Door kleine, haalbare stappen te zetten en jezelf te steunen met een sterke mindset, bouw je aan een leven met meer energie, gezondheid en veerkracht.
In mijn boek Terug naar je energieke zelf laat ik je zien hoe je je gedrag, mindset én leefstijl stap voor stap weer in lijn brengt met wat jouw lichaam nodig heeft. Kleine aanpassingen, groot resultaat.
➡️ Bestel nu jouw exemplaar en zet de eerste stap
Direct praktisch en hands-on aan de slag met je mindset, gewoontes en leefstijl? Dan is mijn programma Oergezond leven iets voor jou.
