Altijd moe, zelfs na een goede nacht slaap? Je bent niet de enige. Ontdek hoe je lijf energie maakt, waar het misgaat met je energie en wat jij vandaag nog kunt doen om meer energie te krijgen.
Wat is energie in je lichaam?
Laat ik beginnen bij het begin. Ook al is het niet tastbaar. energie in je lichaam is geen vaag, zweverig iets. Het is keiharde biochemie: de hele dag zijn er allemaal processen aan de slag om jou van energie te voorzien en deze energie door je lijf te verdelen. De energie voor de cellen van lichaam heet ATP: adenosinetrifosfaat. Zie de aanmaak van ATP als je interne batterij: zonder ATP gebeurt er he-le-maal niks. Geen hartslag, geen gedachten, geen oogknipper. Alles – en dan bedoel ik echt álles – in je lichaam draait op dit kleine energiemolecuul.
ATP wordt in iedere lichaamscel aangemaakt, voornamelijk in de mitochondriën. Deze kan je zien als kleine energiecentrales. De hoeveelheid energie die je hebt, is mede afhankelijk van hoe goed jouw mitochondriën het doen. De werking van de mitochondriën bepaalt in hoge mate of jij je levendig en vitaal voelt, of meer zombie dan mens. Als je meer energie wilt krijgen, begint het dus hier.
Hoe maakt je lichaam energie aan?
Je lichaam kan uit verschillende brandstoffen ATP maken: glucose, vetzuren en in uiterste nood ook aminozuren (eiwitten). Dat gaat via complexe processen zoals glycolyse, de citroenzuurcyclus en de elektronentransportketen. Interessant, maar ik bespaar je de scheikundeles.
Belangrijker om te weten is dit:
- Glucose geeft snel energie, maar brandt kort en fel, als papier.
- Vetverbranding is trager, maar stabiel en langdurig, als een houtvuur.
- Eiwitten wil je liever niet gebruiken als brandstof, dat is alsof je je meubels verbrandt om warm te blijven. De belangrijkste functie van eiwitten is bouwen. Zonde om die grondstof te verbranden.
Een goed functionerend lijf schakelt moeiteloos tussen deze systemen, zodat er geen energietekort ontstaat. En dat is essentieel als je duurzaam meer energie wilt krijgen. Bij vermoeidheid is de flexibiliteit om te schakelen vaak zoek.
Hoe verbruikt je lijf energie?
Alles kost energie: je hartslag, je hersenactiviteit, je spijsvertering, je immuunsysteem, het reguleren van je temperatuur. Zelfs als je slaapt verbruik je energie. Je lijf verdeelt energie over drie hoofdtaken:
- Basale stofwisseling: je motor in ruststand (dit is ongeveer 60-70% van je energieverbruik).
- Activiteit: bewegen, praten, denken.
- Adaptatieprocessen: herstel, groei, afweer tegen virussen en bacteriën, hormoonproductie.
Wanneer je energievoorraad laag is, maakt je lichaam keuzes: wat krijgt prioriteit? Denk aan: hersenen eerst, dan hart, dan ademhaling. Minder belangrijk? Je libido, spijsvertering of haargroei. Jep. Dáárom valt je haar uit als je te lang roofbouw pleegt en je te weinig energie hebt.
Energie verdelen: rust versus activiteit
Onze energiehuishouding is ontworpen voor ritme: actie, herstel. Denk aan hoe oervrouwen dat deden: jagen/verzamelen – rusten – verteren – weer verder verzamelen. Maar in onze huidige leefstijl is het vaak: gáán, gáán, gáán…en 's avonds crashen op de bank met je telefoon in je hand en een hoofd vol to-do’s.
Het gevolg? Je zenuwstelsel zit chronisch in de actiestand (sympathisch) en komt nauwelijks meer in de herstelstand (parasympathisch). En laat herstel nou nét het moment zijn waarop je weer meer energie kunt krijgen. Want van een chronische actiestand word je hartstikke moe.
Oorzaken van een energietekort
Een gebrek aan energie ontstaat niet alleen door te weinig slapen of eten. Vaak is er sprake van een structurele disbalans tussen vraag en aanbod van energie, met een te grote vraag ten opzichte van het aanbod. Dat heeft verschillende oorzaken. Denk aan:
- Chronische stress (hallo cortisol!)
- Slechte slaapkwaliteit
- Onvolwaardige voeding
- Weinig rustmomenten
- Ontstekingen of infecties
- Hormonale disbalans (overgang, insuline, schildklier)
- Te weinig of te intensieve beweging
Deze oorzaken verstoren de normale gang van zaken in je lijf. Grote kans dat meedere van deze oorzaken bij jou spelen als je je moe voelt. Bestaat je voeding vooral uit vulling, met veel snelle suikers en ongezonde vetten, dan gaat de aanmaak van energie al niet optimaal. Slaap je licht niet niet lang genoeg, dan herstel je niet goed. Sta je altijd aan, dan verbruik je teveel energie. Wil je meer energie krijgen, dan is het essentieel om deze oorzaken op te sporen en aan te pakken.
Symptomen van een energietekort
Een energietekort is soms een sluipmoordenaar. De signalen kunnen subtiel beginnen:
- Je wordt niet meer uitgerust wakker
- Je hebt moeite met concentreren
- Je zakt in rond 15:00 u (de bekende after-lunch dip)
- Je bent sneller geïrriteerd
- Je hebt cravings (suiker, koffie, vet)
- Je libido daalt (of verdwijnt spoorloos)
- Je herstelt langzaam van sport, ziekte of stress
- Je krijgt vaker infecties
- Je voelt je "vlak"
Herkenbaar? Dan is het tijd om bij te sturen en je energiemanagement onder de loep te nemen, om te zorgen dat je weer meer energie krijgt.
Meer energie krijgen: wat werkt echt?
Spoiler: niet nóg een kop koffie. Wat wél werkt:
1. Voeding voor energie
Kies voor voeding die je lichaam voedt én energie oplevert:
- Eiwitten (bouwstoffen)
- Gezonde vetten (stabiele energie)
- Veel groente (vitamines, mineralen, antioxidanten)
- Weinig snelle suikers (die geven pieken, maar geen echte energie)
2. Slaap en rustmomenten
Ga op tijd naar bed. Gun jezelf ook overdag genoeg momenten voor herstel. Sta eens even stil. Ga wandelen zonder afleiding, staar uit het raam, doe even niets (nee, ook niet op je telefoon scrollen). Ongemakkelijk, maar heilzaam. Juist dan kun je meer energie opbouwen.
3. Beweeg met beleid
Doe geen uitputtende workouts als je al op je tandvlees loopt. Wandelen, rustige krachttraining, pilates of yoga zijn beter dan intensieve cardio als je al vermoeid bent. Minder is soms meer, zeker als je meer energie wilt krijgen.
4. Stressregulatie
Activeer je parasympathicus door echt te ontspannen. Adem een paar keer diep in en langer uit dan in. Ga het bos in (letterlijk). Doe iets leuks met je bestie, je man of je kind; iets waar je van kunt genieten en waardoor je al het andere even kunt loslaten. Krijg eens de slappe lach, met de tranen over je wangen. Gun je zenuwstelsel rust. Het is de snelweg naar herstel en dus naar meer energie.
5. Onderliggende oorzaken uitsluiten
Denk je dat er een onderliggende oorzaak is voor je vermoeidheid? Raadpleeg je huisarts of therapeut. Laat je bloedwaardes checken (zoals schildklier, ijzer, B12, glucose/insuline, cortisol) als je energietekort blijft aanhouden, ondanks aanpassingen in je leefstijl.
Tot slot
Meer energie krijgen is een kwestie van slimmer zorgen voor je lijf. Begrijp hoe je lijf energie aanmaakt, waar het naartoe gaat en waardoor een tekort ontstaat. Herstel de energiebalans en je zult merken dat je je energie zelf weer terugvindt. Geef je jezelf het grootste cadeau dat er is: de vrijheid om te leven zoals jij dat wilt.
En daar help ik je graag bij.
Wil jij weer meer energie krijgen zonder jezelf voorbij te rennen?
In mijn boek Terug naar je energieke zelf leg ik op een nuchtere en praktische manier uit hoe jij je energieke zelf terugvindt. Je ontdekt precies wat jij nodig hebt om je batterij weer op te laden, met voeding, leefstijl en een frisse blik op jezelf.
