Hoe zorg jij goed voor jezelf?

Goed voor jezelf zorgen is belangrijk, maar tegelijk voor veel vrouwen ingewikkeld. We zijn bijzonder goed in het zorgen voor anderen en weten wel wat goed is voor onszelf, maar handelen daar niet naar. Zo zet je jezelf op één.  

Evolutionaire verklaring van de neiging tot zorgen voor de ander

Een deel van onze neiging tot zorgen voor de ander is evolutionair verklaarbaar in de context van overleving en voortplanting. Vanuit evolutionair perspectief zijn vrouwen altijd de primaire verzorgers van kinderen geweest. Mannen kunnen nou eenmaal geen kinderen baren en voeden; logischerwijs lag daardoor de taak om het nageslacht groot te brengen bij de vrouw. In de evolutie staat het overleven van de soort voorop. Vrouwen zijn daarom uitgerust met een mechanisme dat zorgt voor een grotere aanmaak van “zorg- en knuffelhormonen” dan mannen, zoals serotonine en oxytocine. Dit kan verklaren waarom vrouwen vaak instinctief prioriteit geven aan zorgen voor en voldoen aan de behoeften van anderen.

Sociale cohesie en groepsvoordeel

In vroege menselijke samenlevingen was de overleving van de groep vaak afhankelijk van de samenwerking en sociale cohesie binnen de gemeenschap. In je eentje was je in een woeste, gevaarlijke wereld bijzonder kwetsbaar. Vrouwen speelden een cruciale rol in het onderhouden van de cohesie in leefgemeenschappen door zorg en ondersteuning te bieden aan familieleden en andere groepsleden. Dit gedrag versterkte de banden binnen de groep en verhoogde de kans op overleving en succes van de groep als geheel.

Selectiedruk en altruïsme

Altruïsme, onbaatzuchtig gedrag ten gunste van een ander, is een evolutionair mechanisme voor het voortbestaan van de soort. Het concept van "kin selection" (verwantschapsselectie) verklaart dat altruïstisch gedrag naar familieleden de overleving van door familie gedeelde genen verzekert. Het evolutionaire concept van “reciprocal altruism” gaat uit van wederkerigheid: individuen vertonen altruïstisch gedrag omdat ze verwachten dat dit gedrag in de toekomst wederzijds zal zijn. Dit kan helpen bij het opbouwen van samenwerkingsverbanden en het versterken van sociale netwerken.

Ook kan het evolutionair biologische principe van groepsselectie een rol spelen. Groepen met een hoog percentage altruïstische leden kunnen beter overleven en voortplanten dan groepen zonder altruïstische leden. Vrouwen, die vaak verantwoordelijk zijn voor de zorg van kinderen en andere familieleden, kunnen door natuurlijke selectie ontwikkeld zijn om meer altruïstisch gedrag te vertonen.

Culturele verwachtingen en rollen

Vanuit deze evolutionaire achtergrond is lange tijd, en in veel culturen is dat nog steeds zo, van vrouwen verwacht dat ze verzorgend en ondersteunend gedrag vertoonden. Deze rolpatronen zijn diepgeworteld, waardoor vrouwen vaak voelen dat hun waarde afhangt van hoe goed ze voor anderen zorgen. Dit kan leiden tot het voelen van druk om aan verwachtingen van anderen te voldoen. Hoewel er in de Westerse wereld met de feministische beweging sinds de jaren ‘60 een omslag heeft plaatsgevonden, zijn we deze evolutionaire en culturele wortels niet in een tijdsbestek van 60 jaar kwijtgeraakt. En is de druk op vrouwen alleen maar toegenomen.

De zorg-prestatie-spagaat en de gevolgen daarvan

De verwachting (en in veel gevallen ook de persoonlijke wens) om zich niet alleen met zorgtaken bezig houden, maar zich ook professioneel ontplooien en actief deelnemen aan de economie, kan een spagaat opleveren met de evolutionaire meer verzorgende aanleg van vrouwen en met (vroegere) culturele opvattingen. Zie maar eens overeind te blijven in een maatschappij die van je verlangt dat je èn zorgzaam èn sociaal betrokken èn ambitieus bent. Dit kan leiden tot het gevoel ontoereikendheid, schuldgevoel en uitputting, zeker als je zoals veel vrouwen graag alles goed doet. De combinatie van deze verwachtingen kan een enorme druk op je leggen.

Hoe kan je beter voor jezelf zorgen èn minder druk ervaren?

Het begint allemaal met bewustwording. Neem de tijd om na te denken over hoe het voor jou ideaal zou zijn. Welke rollen heb je, welke passen je goed en welke minder goed? Kijk naar je eigen gedrag en patronen. Wat helpt je, wat niet? Schrijf een week lang op wat je opvalt en hou bij hoeveel tijd je besteedt aan zorgen voor anderen en aan jezelf. Dit kan je helpen in te zien waar de onbalans zit tussen wat je wilt en doet. Dat is de eerste stap om verandering in te kunnen zetten. Gedrag, het veranderen van ingesleten gewoontes en doorbreken van niet helpende patronen is onderwerp van het eerste hoofdstuk van mijn boek “Terug naar je energieke zelf”.

Luisteren naar signalen van je lichaam

Je lichaam geeft signalen af wanneer er een onbalans ontstaat in je energie, bijvoorbeeld wanneer je te veel geeft en te weinig voor jezelf zorgt. Je energiebalans gaat dan naar de negatieve kant. Symptomen zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid en lichamelijke klachten zijn tekenen dat je misschien wel wat meer aandacht voor jezelf moet hebben. Door je hier meer van bewust te worden, bijvoorbeeld door meditatie en mindfulness, ga je beter voelen waar je behoefte aan hebt. 

Tips uit mijn boek

Hoe doe je dat, beter voor jezelf gaan zorgen, zodat je lekkerder in je energie komt te zitten?

1. Maak zelfzorg een prioriteit door het in je agenda te zetten. Of het nu gaat om een wekelijks bad, een avondje lezen of een dagelijkse wandeling, plan het in en hou je eraan. Je kunt beter voor een ander zorgen als je eerst goed voor jezelf hebt gezorgd!

2. Stel grenzen. Leer om 'nee' te zeggen. Ja, dat is moeilijk, vooral als je gewend bent om altijd voor anderen klaar te staan. Het is een kwestie van doen en oefenen. 

3. Zorg dat je regelmatig iets doet waar je plezier uithaalt. Daar krijg je namelijk energie van. Dit kan variëren van een (nieuwe) hobby tot sporten, of simpelweg vaker afspreken met vriend(inn)en.

4. Gezond eten. Een inkoppertje misschien, maar gezonde voeding draagt bij aan je algehele welzijn. Ben je vermoeid en zit je slecht in je vel, dan heeft ongezonde gemaksvoeding een grotere aantrekkingskracht. En daar ga je je helaas niet beter van voelen. Mijn boek staat boordevol tips om een gezond eetpatroon haalbaar en makkelijk te maken.

6. Mindfulness en Meditatie. Mindfulness en meditatie kunnen helpen om even alle drukte en stress van de dag los te laten. Vaak zie je dingen waar je je enorm druk om maakt, daardoor ineens weer in perspectief. Ook helpt het om beter te voelen wat je zelf nodig hebt. In mijn boek staan een paar fijne oefeningen.

Tot slot

Goed voor jezelf zorgen is geen luxe, maar een noodzaak. Het is essentieel voor je eigen gezondheid en welzijn en stelt je in staat om beter voor anderen te zorgen. Door keuzes te maken in wat je wel en niet doet, je bewust te worden van je gedrag, grenzen te stellen en tijd voor jezelf in te plannen, kun je een betere balans vinden waardoor je lekkerder in je energie komt. Misschien kan mijn boek je een steuntje in de rug geven. Je bestelt het boek hier.

Deze blog schreef ik voor de community van Healthy You, Healthy Business binnen het thema zelfzorg. HYHB is hét no-nonsense platform voor therapeuten, coaches en lichaamswerkers werkzaam in de holistische zorg.